Μελέαγρος: το χαμένο έργο του Ευριπίδη

    Ο Ευριπίδης, ένας εκ των τριών μεγάλων τραγικών της αρχαιότητας, υπήρξε ο πιο αγαπητός δραματικός ποιητής των Αθηναίων και των άλλων Ελλήνων, μετά θάνατον όμως. Αναγνωρίζεται σαν ο πιο βαθυστόχαστος και διεισδυτικός τραγικός ποιητής, που τη φιλοσοφική του συγκρότηση την έκαμε στίχο κι έθρεψε με τις ιδέες του, γενιές και γενιές ανθρώπων, υπηρετώντας επί 50 χρόνια το

θέατρο. Παίρνοντας τα θέματά του από τους μυθικούς κύκλους, τα προσάρμοσε στην εποχή του και στους ανθρώπους της, στα δικά τους πάθη και στους δικούς της καημούς έτσι, που αν ο Αισχύλος παρουσίαζε τους ήρωες υπερφυσικούς κι ο Σοφοκλής τους έδειχνε όχι όπως ήταν, αλλά όπως έπρεπε να είναι, ο Ευριπίδης, ρεαλιστικότερος, τους έβγαζε στη σκηνή φυσικούς, χωρίς με αυτό να χάνουν τίποτε από το μεγαλείο τους, χωρίς να φαίνονται "αντιθεατρικοί".
    Από τα περίπου 90 έργα του Ευριπίδη έχουν διασωθεί 19, τα οποία διδάσκονται, αλλά και παρουσιάζονται, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλον τον κόσμο. Σε αντίθεση με τους δύο άλλους τραγικούς, κέρδισε όσο ζούσε μόνο τέσσερις φορές το πρώτο βραβείο και άλλη μια φορά μετά το θάνατό του.

    Εκτός από τους τρεις πιο γνωστούς τραγικούς ποιητές, υπήρξαν και πάρα πολλοί άλλοι, με πολυάριθμα έργα, όπου όμως λίγα

έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Το πλήθος των θεατρικών έργων που γράφτηκαν κατά την αρχαιότητα είναι τόσο μεγάλο, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει διασωθεί μόλις το 1% των όσων σπουδαίων έργων γράφτηκαν εκείνη την εποχή.
     Ένα από τα χαμένα θεατρικά, αποτελεί και ο "Μελέαγρος" του Ευριπίδη, ένα "οικογενειακό δράμα", που γνωρίζουμε την ύπαρξή του, από ένα

μοναδικό απόσπασμα που έχει διασωθεί, και πιθανόν να αναφέρεται προς το τέλος περίπου της τραγωδίας. Για τον σπουδαίο μύθο του Μελέαγρου, δεν έγραψε τραγωδία μόνον ο Ευριπίδης, αλλά και ο Σοφοκλής, που μόνο από πηγές γνωρίζουμε την ύπαρξή της, χωρίς να έχει διασωθεί έστω κι ένα μικρό απόσπασμα. Επίσης δεν υπάρχουν πληροφορίες για το πότε γράφτηκαν, εάν βραβεύτηκαν οι δημιουργοί του και φυσικά εάν ακολουθούν το μεγαλειώδες ύφος των σωζόμενων έργων τους. Ασφαλώς όμως, μπορούμε να συμπεράνουμε την απήχηση που θα είχε, όταν παίχτηκε στα θέατρα της αιτωλικής και ακαρνανικής γης.

    Το έργο του Ευριπίδη, αναφέρεται στη γνωστή ιστορία του Μελέαγρου με την προκαθορισμένη από τις 3 Μοίρες ζωή του και του

βασιλικού οίκου της Καλυδώνας, με το κυνήγι του καλυδώνιου κάπρου, αλλά και το δραματικό τέλος του Αιτωλού ήρωα, από τα χέρια της ίδιας της μητέρας του Αλθαίας. Λίγο πριν το τέλος του έργου, είναι πιθανόν ότι ο νεκρός Μελέαγρος μεταφερόταν πάνω στη σκηνή, μπροστά στους θεατές , και ότι η Αλθαία αυτοκτονούσε. Το έργο έκλεινε πιθανόν με κάποια θεϊκή εμφάνιση.

    Το μοναδικό απόσπασμα που έχει διασωθεί, προέρχεται από το τέλος της αφήγησης του ηλικιωμένου αγγελιαφόρου. Συνομιλητής του αγγελιαφόρου, είναι ο Οινέας, βασιλιάς της Καλυδώνας και πατέρας του Μελέαγρου. Όταν ο αγγελιαφόρος ανακοινώνει τον φόνο των θείων του Μελέαγρου, ο Οινέας εκφράζει τον αποτροπιασμό του και στη συνέχεια ρωτάει, τι απέγινε το βραβείο (το τομάρι και το κεφάλι του κάπρου). Ο αγγελιαφόρος ανακοινώνει πως παραδόθηκε στην Αταλάντη και ότι ο Μελέαγρος μαζί με την Αταλάντη, έχουν διαφύγει. Ο Οινέας στο τέλος, φεύγει από τη σκηνή, πιθανόν για να παρηγορήσει την Αλθαία για τον θάνατο των αδελφών της, αλλά και για να την αποτρέψει από κάποια ενδεχόμενη παράλογη ενέργεια.

Το απόσπασμα που έχει διασωθεί είναι το εξής:

Οινέας: Μας είπες πράγματα απίστευτα, εάν κατηγορώντας τους γι'αυτό, τόλμησε να τους αφανίσει. Όμως εγώ θέλω κι αυτό να ξέρω, ποιος από εδώ, του άγριου θεριού, το δέρμα πήρε.

Αγγελιαφόρος: Δε θα σ'αρέσουν αφέντη μου, όσα θα μάθεις, κι εμένα δεν μου αρέσει που θα πω νέα μη αρεστά στο σπίτι σου.

Οινέας: Μη μου τα κρύψεις, αν έχεις να μου πεις κάτι από αυτά...
Αγγελιαφόρος: ...κι ύστερα πάλι, τιμώντας την κοπέλα, την κόρη του Σχοινέα, το αριστείο της έδωσε στα χέρια, κάτι που τ'άξιζε πολύ, μιας κι από πριν το είχε πάρει.

Οινέας: Και τώρα, γέροντα, για πες μου, που είναι η Αταλάντη;

Αγγελιαφόρος: Ούτε αυτό αφέντη θα σου αρέσει. Δεν έχει ώρα πολλή (που φύγανε)...

Οινέας: Μα τώρα πια, είναι ώρα να δράσουν οι συγγενείς. Εγώ θα πάω στο σπίτι, μήπως και σταματήσω την Αλθαία, προτού να κάνει καμιά πράξη παράλογη.

Δυστυχώς, δε γνωρίζουμε τις προηγηθείσες δραματικές κορυφώσεις του έργου, τις τραγικές ειρωνείες που υπάρχουν σε αυτή, αλλά και τις συγκρούσεις ανάμεσα στα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Ποια πρόσωπα άραγε να υπήρξαν οι πρωταγωνιστικές τραγικές φιγούρες; Η μητέρα του ήρωα, Αλθαία; Ο βασιλιάς Οινέας, που εξαιτίας του συνέβησαν τα γεγονότα του κυνηγιού, που κατέληξε σε δολοφονία συγγενών; Ο ίδιος ο Μελέαγρος; Δεν μπορεί να δοθεί απάντηση με σιγουριά. Βασιζόμενοι όμως στις διασωθείσες τραγωδίες του Ευριπίδη, μπορούμε να μιλάμε με σιγουριά, ότι ο "Μελέαγρος" ήταν ένα αριστουργηματικό έργο. Συγκρίνοντας τον "Μελέαγρο" με άλλα οικογενειακά δράματα του Ευριπίδη, όπως τη "Μήδεια", την "Ιφιγένεια", τον "Ιππόλυτο", την "Ηλέκτρα", θα μπορούσαμε να πούμε ότι θα εμπεριείχε αντιθέσεις και συγκρούσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, χωρίς να έπαυαν να υπάρχουν παρόλα αυτά, ισχυρότατοι δεσμοί μεταξύ τους και να υμνείται ο οικογενειακός θεσμός. Ίσως, να υπήρχαν τέτοιες αναφορές μέσα στην τραγωδία "Μελέαγρος", όπου ανεξάρτητα από την τραγική έκβαση της ιστορίας, η βασιλική οικογένεια της Καλυδώνας, θα αποτελούσε ένα ανυπέρβλητο παράδειγμα μητρικής(;), πατρικής(;), συζυγικής(;) αφοσίωσης.